ਧਾਣਕ ਰੂਪਿ ਰਹਾ ਕਰਤਾਰ - ਸਿਰੀ ਰਾਗੁ ਮਹਲਾ ਪਹਲਾ ੧ ਘਰੁ ੪
ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੇ ਅੰਗ 24 ‘ਤੇ ਦਰਜ ਸਿਰੀ ਰਾਗ ਮਹਲਾ 1 ਘਰ 4 ਦੀ ਇਸ ਬਾਣੀ ਵਿੱਚ ਸਾਫ਼-ਸਾਫ਼ ਵਰਣਨ ਹੈ ਕਿ ਮਨ ਇੱਕ ਕੁੱਤੇ ਵਾਂਗ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਦੋ ਕੁੱਤੀਆਂ — ਆਸ ਤੇ ਇੱਛਾਵਾਂ — ਸਦਾ ਭੌਂਕਦੀਆਂ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਬਿਨਾ ਸਤਿਨਾਮ ਦੇ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਦਾ ਜੋ ਤਰੀਕਾ ਸੀ, ਉਹ ਝੂਠਾ ਸੀ। ਇਸੀ ਬਾਣੀ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਪਰਮਾਤਮਾ ਕਬੀਰ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਧਨਕ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਮਿਲੇ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸੱਚੀ ਭਗਤੀ ਦਾ ਰਾਹ ਦਿਖਾ ਕੇ ਕਾਲ ਤੋਂ ਮੁਕਤੀ ਦਿਵਾਈ।
ਏਕੁ ਸੁਆਨੁ ਦੁਇ ਸੁਆਨੀ ਨਾਲਿ॥ ਭਲਕੇ ਭਉਕਹਿ ਸਦਾ ਬਇਆਲਿ॥ ਕੂੜੁ ਛੁਰਾ ਮੁਠਾ ਮੁਰਦਾਰੁ॥ ਧਾਣਕ ਰੂਪਿ ਰਹਾ ਕਰਤਾਰ॥ ੧॥
ਮੈ ਪਤਿ ਕੀ ਪੰਦਿ ਨ ਕਰਣੀ ਕੀ ਕਾਰ॥ ਹਉ ਬਿਗੜੈ ਰੂਪਿ ਰਹਾ ਬਿਕਰਾਲ॥ ਤੇਰਾ ਏਕੁ ਨਾਮੁ ਤਾਰੇ ਸੰਸਾਰੁ॥ ਮੈ ਏਹਾ ਆਸ ਏਹੋ ਆਧਾਰੁ॥ ੧॥ ਰਹਾਉ॥
ਮੁਿਖ ਨਿੰਦਾ ਆਖਾ ਦਿਨੁ ਰਾਤਿ॥ ਪਰ ਘਰੁ ਜੋਹੀ ਨੀਚ ਸਨਾਤਿ॥ ਕਾਮੁ ਕ੍ਰੋਧੁ ਤਨਿ ਵਸਹਿ ਚੰਡਾਲ॥ ਧਾਣਕ ਰੂਪਿ ਰਹਾ ਕਰਤਾਰ॥ ੨॥
ਫਾਹੀ ਸੁਰਤਿ ਮਲੂਕੀ ਵੇਸੁ॥ ਹਉ ਠਗਵਾੜਾ ਠਗੀ ਦੇਸੁ॥ ਖਰਾ ਸਿਆਣਾ ਬਹੁਤਾ ਭਾਰੁ॥ ਧਾਣਕ ਰੂਪਿ ਰਹਾ ਕਰਤਾਰ॥ ੩॥
ਮੈ ਕੀਤਾ ਨ ਜਾਤਾ ਹਰਾਮਖੋਰੁ॥ ਹਉ ਕਿਆ ਮੁਹੁ ਦੇਸਾ ਦੁਸਟੁ ਚੋਰੁ॥ ਨਾਨਕੁ ਨੀਚੁ ਕਹੈ ਬੀਚਾਰੁ॥ ਧਾਣਕ ਰੂਪਿ ਰਹਾ ਕਰਤਾਰ॥ ੪॥ ੨੯॥
ਸਿਰੀ ਰਾਗ, ਮਹਲਾ ੧, ਘਰ ੪ (Page 24) ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ
ਇਸ ਸ਼ਬਦ ਵਿੱਚ ਸਪਸ਼ਟ ਲਿਖਿਆ ਹੈ ਕਿ ਇਕ ਕੁੱਤਾ (ਮਨ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ) ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਨਾਲ ਦੋ ਕੁਤੀਆਂ (ਆਸਾ ਤੇ ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ) ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਬਿਨਾਂ ਕਾਰਨ ਭੌਂਕਦੀਆਂ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ — ਅਰਥਾਤ, ਮਨ ਵਿੱਚ ਨਿੱਤ ਨਵੇਂ ਵਾਸਨਾ ਤੇ ਇੱਛਾਵਾਂ ਉੱਪਜਦੀਆਂ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮਾਰਣ ਦਾ ਜੋ ਤਰੀਕਾ ਸਚੇ ਨਾਮ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਝੂਠਾ (ਕੂੜ) ਉਪਾਅ ਹੈ — ਜਿਵੇਂ "ਮੁੱਠ ਮੁਰਦਾਰ"।
ਇਸੇ ਸਮੇਂ ਪਰਮਾਤਮਾ (ਕਬੀਰ ਸਾਹਿਬ) ਮੈਨੂੰ ਜੁਲਾਹੇ (ਧਾਣਕ) ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਮਿਲੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਸਹੀ ਭਗਤੀ ਦਾ ਮਾਰਗ ਦੱਸਿਆ।
ਸ਼੍ਰੀ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਸ ਪਰਮਾਤਮਾ (ਧਾਣਕ/ਜੁਲਾਹਾ ਕਬੀਰ ਸਾਹਿਬ) ਦੀ ਸਾਧਨਾ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਨਾ ਕੋਈ ਇੱਜ਼ਤ (ਪਤੀ) ਸੀ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਕੋਈ ਚੰਗਾ ਕਰਮ ਹੋ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਹੁਣ ਮੈਂ ਕਾਲ ਦਾ ਡਰਾਉਣਾ ਰੂਪ ਦੇਖ ਲਿਆ ਹੈ, ਤਾਂ ਹੇ ਕਬੀਰ ਸਾਹਿਬ, ਤੁਹਾਡਾ ਇਕੋ "ਸਤਨਾਮ" ਹੀ ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆ ਨੂੰ ਕਾਲ ਦੇ ਲੋਕ ਤੋਂ ਪਾਰ ਲੰਘਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਮੈਂ ਵੀ ਸਿਰਫ਼ ਤੁਹਾਡੇ ਇਸ ਨਾਮ ਉੱਤੇ ਹੀ ਆਸਰਿਤ ਹਾਂ, ਅਤੇ ਇਹੋ ਹੀ ਮੇਰਾ ਆਧਾਰ ਹੈ।
ਪਹਿਲਾਂ ਅਗਿਆਨਤਾ ਕਰਕੇ ਮੈਂ ਤੁਹਾਡੀ ਬਹੁਤ ਨਿੰਦਾ ਵੀ ਕੀਤੀ ਹੋਵੇਗੀ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਕਾਮ ਤੇ ਕ੍ਰੋਧ ਜਿਹੇ ਦੈਤ ਵੱਸਦੇ ਹਨ। ਪਰਮਾਤਮਾ ਜੁਲਾਹੇ (ਕਬੀਰ ਸਾਹਿਬ) ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਆਏ, ਮੈਨੂੰ ਸੱਚਾ ਰਾਹ ਦਿਖਾਇਆ ਅਤੇ ਮੈਨੂੰ ਕਾਲ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਕੀਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸੁਰਤਿ ਬਹੁਤ ਮਨਮੋਹਕ ਹੈ, ਸੁੰਦਰ ਭੇਖ ਵਾਲੇ ਹਨ (ਜਿੰਦਾ ਰੂਪ ਵਿੱਚ)।
ਉਹ ਮੈਨੂੰ ਮਿਲੇ, ਪਰ ਕੋਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪਛਾਣ ਨਹੀਂ ਸਕਦਾ — ਇਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਕਾਲ ਵੀ ਧੋਖਾ ਖਾ ਗਿਆ ਕਿ ਇਹ ਕੋਈ ਨੀਵੀਂ ਜਾਤ ਦਾ ਮਨੁੱਖ ਹੈ, ਇਹ ਪਰਮਾਤਮਾ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਬੀਰ ਸਾਹਿਬ ਆਪਣਾ ਅਸਲੀ ਰੂਪ ਲੁਕਾ ਕੇ ਸੇਵਕ ਵਾਂਗ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਨਾ ਕਾਲ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਆਮ ਮਨੁੱਖ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪਛਾਣ ਸਕਦੇ ਹਨ।
ਇਸ ਲਈ, ਸ਼੍ਰੀ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ "ਠਗ" (ਭੇਸਧਾਰੀ) ਕਿਹਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਇਹ ਵੀ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਧਾਣਕ (ਜੁਲਾਹਾ ਕਬੀਰ ਸਾਹਿਬ) ਬਹੁਤ ਹੀ ਬੁੱਧੀਮਾਨ ਹਨ — ਦਿਖਾਈ ਕੁਝ ਹੋਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਪਰ ਅੰਦਰੋਂ ਬਹੁਤ ਮਹਾਨ ਹਨ। ਇਹ ਪੂਰਨ ਬ੍ਰਹਮ ਪਰਮਾਤਮਾ ਆਪ ਹੀ ਜੁਲਾਹੇ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਧਰਤੀ ਤੇ ਆਏ।
ਹਰ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਨਿਮਰਤਾ ਸਿਖਾਉਣ ਲਈ, ਆਪਣੀ ਭੁੱਲ ਕਬੂਲ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ — ਮੈਂ ਪੂਰਨ ਬ੍ਰਹਮ ਨਾਲ ਵਾਦ-ਵਿਵਾਦ ਕੀਤਾ, ਅਤੇ ਉਹ (ਕਬੀਰ ਸਾਹਿਬ) ਵੀ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਸੇਵਕ ਵਾਂਗ ਦਰਸਾ ਕੇ ਮੈਨੂੰ "ਮਾਲਕ" ਆਖਦੇ ਰਹੇ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਹਾਨਤਾ ਉਜਾਗਰ ਕਰਦਿਆਂ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਅਗਿਆਨਤਾ 'ਤੇ ਪਛਤਾਉਂਦੇ ਹੋਏ, ਸ਼੍ਰੀ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ — ਮੈਂ ਨਾ ਤਾਂ ਕਿਸੇ ਕੰਮ ਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਕਿਸੇ ਕੰਮ ਲਈ ਯੋਗ ਸੀ, ਫਿਰ ਵੀ ਮੈਂ ਉਹ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਜੋ ਮੈਨੂੰ ਕਰਨਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸੀ — ਅਰਥਾਤ, ਪੂਰਨ ਪਰਮਾਤਮਾ ਨਾਲ ਤਰਕ ਕੀਤਾ। ਮੇਰੇ ਵਰਗਾ ਨਿਕੰਮਾ ਤੇ ਅਗਿਆਨੀ ਹੋਰ ਕੌਣ ਹੋਵੇਗਾ, ਜੋ ਆਪਣੇ ਸਾਹਮਣੇ ਧਾਣਕ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਆਏ ਪੂਰਨ ਪਰਮਾਤਮਾ (ਜੁਲਾਹਾ ਕਬੀਰ ਸਾਹਿਬ) ਨੂੰ ਵੀ ਪਛਾਣ ਨਾ ਸਕਿਆ?
ਸ਼੍ਰੀ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਪੂਰੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨਾਲ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ — ਪੂਰਨ ਪਰਮਾਤਮਾ ਧਾਣਕ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਹੀ ਹਨ (ਜੁਲਾਹਾ ਕਬੀਰ ਸਾਹਿਬ ਹੀ ਸ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਦੇ ਮਾਲਕ ਹਨ)।
ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਕਿਹੜੇ ਮੰਤ੍ਰ ਦਾ ਜਾਪ ਕਰਦੇ ਸਨ? Shabadai Shabad Bakhana – The Secret of Five Shabads & True Naam by Kabir Sahib Ji
Categories: kabir-bani-punjabi | Tags:
